Państwo Kurdów

Czy państwo Kurdów istnieje?

  • Kurdowie to jeden z największych narodów na świecie, który nie posiada własnego, uznawanego państwa.

  • Od setek lat zamieszkują oni rozległe tereny Bliskiego Wschodu, głównie na obszarach Turcji, Iranu, Iraku i Syrii.

  • Dążenie Kurdów do samostanowienia i stworzenia własnego państwa jest tematem o długiej i burzliwej historii, która wciąż trwa.

Czy Kurdowie mieli swoje państwo?

Przez wieki tereny zamieszkiwane przez Kurdów przechodziły pod kontrolę różnych imperiów i państw. Chociaż nie brakowało prób stworzenia niezależnego państwa kurdyjskiego, żadne z nich nie utrzymało się na stałe.

Jednym z bardziej znanych wydarzeń była próba powołania do życia Kurdystanu po I wojnie światowej, kiedy to Traktat Sèvres w 1920 roku przewidywał utworzenie kurdyjskiego państwa na obszarze dawnych ziem osmańskich. Niestety, traktat ten nigdy nie wszedł w życie, a na jego miejscu pojawił się Traktat w Lozannie (1923), który wyznaczył nowe granice bez uwzględnienia państwa kurdyjskiego.

Inną istotną próbą było powstanie Republiki Mahabad w 1946 roku na terenie dzisiejszego Iranu, która była pierwszym kurdyjskim państwem na współczesnych mapach. Mimo że miała poparcie Związku Radzieckiego, republika przetrwała jedynie kilka miesięcy, a po wycofaniu się radzieckich wojsk została szybko zlikwidowana przez wojska irańskie.

Gdzie mieszkają kurdowie?

urdowie zamieszkują przede wszystkim cztery kraje: Turcję, Iran, Irak i Syrię. Szacuje się, że jest ich od 30 do 40 milionów, co czyni ich jednym z największych narodów bez państwa na świecie. Tereny zamieszkiwane przez Kurdów są często nazywane Kurdystanem, mimo że nie stanowią one jednolitej jednostki politycznej ani geograficznej.

W Turcji, gdzie mieszka najwięcej Kurdów, stanowią oni znaczną część populacji, zwłaszcza na południowym wschodzie kraju. W Iranie Kurdowie żyją głównie w zachodnich prowincjach, takich jak Kurdystan, Kermanszah i Zachodni Azerbejdżan. W Iraku Kurdowie cieszą się stosunkowo wysokim poziomem autonomii dzięki Regionowi Kurdystanu, który jest oficjalnie uznawany przez iracki rząd. W Syrii zaś kurdyjskie siły kontrolują tereny na północy, tworząc autonomiczne jednostki, które zyskały większą niezależność po wybuchu wojny domowej w 2011 roku.

Jak Kurdowie się organizują?

Dążenie Kurdów do uzyskania autonomii lub niepodległości przybiera różne formy, w zależności od sytuacji politycznej w kraju, w którym żyją.

Turcja

W Turcji kurdyjskie dążenia niepodległościowe są jednymi z najbardziej nasilonych, lecz także najmocniej represjonowanych. Przez lata tureckie władze prowadziły politykę asymilacyjną wobec Kurdów, a ich język i kultura były zakazane. Sytuacja zaczęła się zmieniać pod koniec XX wieku, ale konflikt między tureckim rządem a Partią Pracujących Kurdystanu (PKK) nadal trwa, mimo różnych prób zawarcia rozejmu. PKK to organizacja polityczno-militarna, która walczy o większe prawa dla Kurdów w Turcji, a także o autonomię lub niezależność.

Iran

Kurdowie w Iranie doświadczają ograniczeń podobnych do tych w Turcji. Ich dążenia do autonomii są silnie kontrolowane przez władze irańskie, a wszelkie próby zorganizowania się politycznie lub zbrojnie są tłumione.

Irak

Region Kurdystanu w Iraku jest najbardziej rozwiniętą formą autonomii kurdyjskiej. Od czasu upadku reżimu Saddama Husajna i ustanowienia nowego systemu politycznego w Iraku, Kurdowie w irackim Kurdystanie zyskali autonomię, mają własny parlament, siły zbrojne (Peszmergów) oraz kontrolują wiele zasobów, w tym ropę naftową.

W 2017 roku odbyło się referendum w sprawie niepodległości Kurdystanu, w którym zdecydowana większość głosujących poparła separację. Jednak iracki rząd, a także społeczność międzynarodowa, nie uznały wyników tego referendum.

Syria

Konflikt zbrojny w Syrii dał Kurdom możliwość przejęcia kontroli nad północnymi terenami kraju, które nazwano Rożawą. Chociaż nie jest to państwo w pełnym tego słowa znaczeniu, Rożawa jest de facto autonomicznym obszarem z własnymi strukturami zarządzania.

Kurdowie w Syrii stworzyli tam system demokratyczny, oparty na zasadach równości i współpracy między różnymi grupami etnicznymi i religijnymi.

Naród bez państwa, ale nie bez nadziei

Brak formalnego państwa nie oznacza, że Kurdowie są pozbawieni tożsamości czy dążeń narodowych. Poprzez różne formy organizacji politycznej i społecznej, a także dzięki kulturze, językowi i solidarności narodowej, Kurdowie kontynuują swoją walkę o prawa i uznanie.

Każdy z tych czterech krajów inaczej reaguje na kurdyjskie dążenia, a sytuacja Kurdów pozostaje jednym z najważniejszych i najbardziej złożonych problemów politycznych na Bliskim Wschodzie.

Źródła grafik:

  • Salar Arkan – سالار ارکان, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons
  • Goran_tek-en, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons
  • Dûrzan cîrano, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons
  • Fars Media Corporation, CC BY 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/4.0>, via Wikimedia Commons
  • Levi Clancy, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons
  • BijiKurdistan, CC BY 2.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/2.0>, via Wikimedia Commons
  • Hevaldenizkaya, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons