-
Kurdowie od wieków zmagają się z prześladowaniami i polityką asymilacyjną.
-
Podzieleni między cztery państwa doświadczyli represji, które trwały od czasów imperiów po dziś.
-
Historia ich prześladowań to skomplikowana opowieść o walce o tożsamość, autonomię i prawa człowieka.
Prześladowania historyczne: Imperium Osmańskie i Persja
Pod panowaniem Imperium Osmańskiego i Persji Kurdowie często znajdowali się na przecięciu interesów tych dwóch mocarstw. W XVI wieku, gdy Osmanowie i Safawidzi rywalizowali o dominację nad Bliskim Wschodem, Kurdowie byli zmuszeni do lojalności wobec jednej z tych stron, co prowadziło do wielu lokalnych konfliktów i represji.
Pod panowaniem osmańskim Kurdowie mieli początkowo stosunkowo szeroką autonomię i możliwość zarządzania własnymi ziemiami. Jednak w XIX wieku, wraz z próbami centralizacji państwa, Imperium Osmańskie starało się zredukować autonomię Kurdów, co prowadziło do buntów i powstań, brutalnie tłumionych przez sułtańską armię.
Choć nie były to prześladowania na skalę masową, napięcia te stały się jednym z fundamentów dążeń Kurdów do autonomii, które trwały także po rozpadzie imperium.
Operacje Provide Comfort i Provide Comfort II to operacje wojskowe zainicjowane przez Stany Zjednoczone i inne państwa koalicyjne podczas wojny w Zatoce Perskiej. Rozpoczęły się w kwietniu 1991 r. Ich celem była obrona kurdyjskich uchodźców opuszczających swoje domy w północnym Iraku po wojnie w Zatoce Perskiej, a także dostarczenie im pomocy humanitarnej.
XX wiek: Nowe granice, nowe prześladowania
Po I wojnie światowej i upadku Imperium Osmańskiego Traktat Sèvres z 1920 roku przewidywał możliwość utworzenia niepodległego Kurdystanu. Niestety, traktat ten nigdy nie wszedł w życie, a nowe granice wyznaczone przez Traktat w Lozannie w 1923 roku pozostawiły Kurdów bez państwa, podzielonych między Turcję, Iran, Irak i Syrię.
W Turcji polityka asymilacyjna wobec Kurdów była szczególnie intensywna. Rząd turecki, dążąc do stworzenia jednolitego państwa narodowego, zabronił używania języka kurdyjskiego i wymazywał kurdyjską tożsamość z przestrzeni publicznej.
Wprowadzono nawet termin „góral turecki”, aby odciąć Kurdów od ich etnicznych korzeni. Liczne powstania kurdyjskie, takie jak powstanie Szejka Saida w 1925 roku, były brutalnie tłumione, a Kurdowie często poddawani masowym represjom i wysiedleniom.
Przez dekady sytuacja Kurdów w Turcji była napięta, a wszelkie próby dążenia do autonomii spotykały się z represjami. Na przełomie lat 70. i 80. założono Partię Pracujących Kurdystanu (PKK), która podjęła zbrojną walkę o autonomię dla Kurdów.
Konflikt między PKK a tureckim rządem doprowadził do brutalnych represji ze strony armii, zniszczenia wielu wsi, a także przesiedleń milionów Kurdów w regionie południowo-wschodniej Turcji.
W Iranie Kurdowie również byli poddani represjom, szczególnie po utworzeniu Republiki Islamskiej w 1979 roku. Choć wcześniejsze próby autonomii kurdyjskiej, takie jak krótko istniejąca Republika Mahabad w 1946 roku, miały swoje miejsce, szybko zostały zniszczone przez irańskie wojsko. Władze irańskie do dziś traktują Kurdów jako zagrożenie dla integralności państwa, a wszelkie kurdyjskie ruchy narodowe są surowo tłumione.
Kurdyjscy aktywiści i przywódcy często padają ofiarą prześladowań, a organizacje walczące o prawa Kurdów są regularnie rozbijane przez władze. W Iranie, podobnie jak w Turcji, kultura kurdyjska była marginalizowana, a dążenia Kurdów do autonomii uznawano za zagrożenie dla porządku publicznego.
Historia prześladowań Kurdów w Iraku jest jedną z najbardziej dramatycznych. W latach 80. rząd Saddama Husajna przeprowadził kampanię „Al-Anfal”, skierowaną przeciwko Kurdom w północnym Iraku. Kampania obejmowała masowe czystki etniczne, bombardowania chemiczne i brutalne represje, co spowodowało śmierć dziesiątek tysięcy Kurdów. Najbardziej znanym przypadkiem było użycie broni chemicznej na miasto Halabdża w 1988 roku, gdzie zginęło ponad 5 tysięcy cywilów.
Po zakończeniu wojny w Zatoce Perskiej w 1991 roku Kurdowie zyskali pewien poziom autonomii dzięki wsparciu międzynarodowemu. Mimo to ich sytuacja była trudna, a próby pełnej niezależności do dziś są obiektem napięć z rządem irackim.
W Syrii Kurdowie byli przez lata uznawani za obywateli drugiej kategorii. W latach 60. rząd odebrał obywatelstwo dziesiątkom tysięcy Kurdów, co pozbawiło ich podstawowych praw. Kurdyjska kultura i język były systematycznie tłumione, a każdy przejaw tożsamości kurdyjskiej traktowano jako wyraz separatyzmu.
Sytuacja Kurdów zmieniła się nieco po wybuchu wojny domowej w 2011 roku, kiedy udało im się przejąć kontrolę nad północnymi terenami Syrii, tworząc Rożawę – autonomiczną enklawę. Jednak walki i konflikty z różnymi siłami w Syrii oraz interwencje zewnętrzne, w tym tureckie ofensywy, sprawiają, że ich sytuacja jest niestabilna, a ich autonomiczne struktury zagrożone.
Współczesne prześladowania i sytuacja międzynarodowa
Mimo pewnych zdobyczy, Kurdowie wciąż spotykają się z represjami w każdym z państw, które zamieszkują.
W Turcji walka z Partią Pracujących Kurdystanu trwa, a władze stosują ostrą politykę wobec kurdyjskich polityków i aktywistów.
W Iranie Kurdowie nadal są prześladowani, a ich przywódcy często trafiają do więzienia lub są eliminowani.
W Iraku autonomia Kurdystanu jest względna i zależna od sytuacji politycznej oraz stosunków z rządem centralnym, który wielokrotnie próbował ograniczać ich suwerenność.
Kurdowie, mimo braku własnego państwa, są zdecydowani walczyć o swoje prawa i autonomię. Organizują się politycznie i społecznie, prowadzą działalność na arenie międzynarodowej, próbując zyskać wsparcie dla swoich dążeń. Niestety, podzieleni między kilka krajów, zmagają się z politycznymi interesami tych państw, które wciąż widzą w nich zagrożenie dla swoich granic i stabilności.
Dążenia Kurdów do uzyskania pełnych praw i autonomii pozostają wciąż aktualne. Ich historia to nie tylko opowieść o prześladowaniach, ale także o wytrwałości i dążeniu do zachowania własnej tożsamości. W obliczu trudnych warunków, Kurdowie zbudowali silną kulturę i strukturę społeczną, która pozwala im walczyć o swoje prawa i godność.
Prześladowania Kurdów są przypomnieniem o złożoności kwestii narodowościowych i o tym, jak trudne jest przetrwanie bez własnego państwa w podzielonym politycznie świecie. Dla Kurdów historia prześladowań to nie tylko przeszłość – to również współczesna walka, która toczy się na Bliskim Wschodzie każdego dnia.
Źródła grafik:
- MikaelF, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons
- Tasnim News Agency, CC BY 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/4.0>, via Wikimedia Commons
- BijiKurdistan, CC BY 2.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/2.0>, via Wikimedia Commons
- Dûrzan cîrano, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons