• Kurdowie to jeden z najstarszych narodów zamieszkujących obszar Bliskiego Wschodu.

  • Ich historia sięga tysięcy lat i jest ściśle związana z historią Mezopotamii, a także z losami innych ludów zamieszkujących ten region.

Starożytne korzenie Kurdów

Pochodzenie Kurdów jest wciąż przedmiotem badań historycznych, ale wielu badaczy zgadza się, że ich korzenie sięgają starożytnych ludów indoeuropejskich, które przybyły na teren dzisiejszego Kurdystanu około trzeciego tysiąclecia przed naszą erą.

Przodkami Kurdów mogli być plemiona takie jak Medowie, którzy w VII wieku p.n.e. stworzyli potężne państwo na terenach dzisiejszego Iranu. Medowie odegrali kluczową rolę w historii regionu, szczególnie poprzez współpracę z Babilończykami przy obaleniu imperium asyryjskiego.

Niektórzy historycy wskazują również na związek Kurdów z Hurytami i Mitannijczykami – starożytnymi ludami zamieszkującymi Mezopotamię i północne regiony dzisiejszego Iraku oraz Syrii. Kultury te były dobrze rozwinięte, a ich obecność wywarła wpływ na późniejsze cywilizacje.

Ostatecznie dokładne powiązanie Kurdów z tymi starożytnymi grupami jest trudne do ustalenia, ponieważ migracje ludów i wpływy kulturowe w tej części świata były niezwykle złożone.

Okres dominacji imperiów i asymilacji

Przez wieki ziemie zamieszkane przez Kurdów znajdowały się pod kontrolą kolejnych imperiów, w tym perskiego, rzymskiego, bizantyjskiego oraz arabskiego. W VII wieku, wraz z ekspansją islamu, Kurdowie zostali poddani silnemu wpływowi arabskiemu i wielu z nich przyjęło islam, choć zachowali odrębną tożsamość kulturową i językową. Mimo że znaleźli się w kręgu kultury islamskiej, pozostali wierni swojej odrębności i przez wieki nie zrezygnowali z marzeń o autonomii.

W średniowieczu, w XII wieku, wybitną postacią kurdyjskiego pochodzenia był Saladyn (Salah ad-Din), słynny wódz i założyciel dynastii Ajjubidów, który stał się symbolem męstwa i honoru w walce z krzyżowcami. Jego postać jest do dziś uważana przez Kurdów za narodowego bohatera, mimo że sam Saladyn koncentrował się bardziej na jednoczeniu muzułmanów niż na idei kurdyjskiej niezależności.

Kurdowie pod panowaniem Imperium Osmańskiego i Safawidów

Od XVI wieku ziemie Kurdystanu znajdowały się na granicy między dwoma potężnymi rywalizującymi imperiami – osmańskim i perskim (Safawidów). Kurdowie znajdowali się często na terenach konfliktów między nimi, co utrudniało im rozwijanie własnych struktur państwowych.

Pod panowaniem osmańskim Kurdowie cieszyli się stosunkowo wysokim poziomem autonomii – różne kurdyjskie księstwa miały swoje władze i mogły prowadzić własną politykę wewnętrzną, pod warunkiem, że były lojalne wobec sułtana.

W XIX wieku jednak sytuacja zaczęła się zmieniać, gdy Imperium Osmańskie próbowało scentralizować swoje terytoria, co doprowadziło do licznych buntów i powstań kurdyjskich.

XX wiek: Nowe granice, nowe wyzwania

Po I wojnie światowej i rozpadzie Imperium Osmańskiego Kurdowie mieli szansę na stworzenie własnego państwa. Traktat Sèvres z 1920 roku przewidywał możliwość utworzenia państwa kurdyjskiego na terenach dawnego imperium osmańskiego. Niestety, traktat ten nie został zrealizowany, a na jego miejsce wszedł Traktat w Lozannie (1923), który ustalił nowe granice na Bliskim Wschodzie bez uwzględnienia państwa kurdyjskiego. W wyniku tego Kurdowie zostali podzieleni między Turcję, Iran, Irak i Syrię, gdzie pozostają do dziś.

Dla Kurdów okres ten oznaczał początek trudnej walki o uznanie i zachowanie własnej tożsamości w czterech różnych krajach. Próby wywalczenia autonomii lub niepodległości spotykały się z silnymi represjami, szczególnie w Turcji i Iranie, gdzie władze prowadziły politykę asymilacji i zakazywały używania języka kurdyjskiego oraz manifestowania odrębności kulturowej.

Naród bez państwa, ale z silną tożsamością

Współczesna historia Kurdów to kontynuacja starań o autonomię i uznanie, szczególnie na terenach Iraku i Syrii. W Iraku kurdyjski region uzyskał autonomię po wojnie w Zatoce Perskiej, a po 2003 roku i obaleniu Saddama Husajna – większą swobodę polityczną. W Syrii, w wyniku wojny domowej, Kurdowie uzyskali kontrolę nad północnym terytorium kraju, tworząc autonomiczne struktury, co stało się symbolem ich determinacji do utrzymania własnej tożsamości.

Kurdowie mimo braku własnego państwa zachowują spójną tożsamość narodową, bogatą kulturę oraz język, który ma różne dialekty, m.in. kurmandżi i sorani. Dążenie Kurdów do zachowania i pielęgnowania swojego dziedzictwa oraz historii jest dowodem na ich wytrwałość i poczucie jedności, które pozwalają im przetrwać jako naród.

Historia Kurdów to złożona opowieść o przetrwaniu i dążeniu do samostanowienia, która wciąż się toczy. Ich losy są przypomnieniem, jak silna może być wola zachowania własnej tożsamości, nawet w obliczu trudnych warunków politycznych i historycznych.

Źródła grafik:

  • Dans, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons
  • By Enno Lenze – Kurdistan_khanke_DSC03013, CC BY 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=123860211